به گزارش خبر حرفه ای از ایرنا؛ مصطفی جمالی در نشست خبری به مناسبت روز جهانی اهداکنندگان خون (۱۴ ژوئن / ۲۴ خرداد)، افزود: میانگین ذخایر خونی در تهران ۱۶.۸ روز و مطلوب است.
رشد آمار اهدای خون در کشور
وی اظهار کرد: در دو ماه نخست امسال، ۴۵۶ هزار و ۲۰ واحد خون اهدا شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است، ضمن اینکه میزان مشارکت بانوان در اهدای خون نیز به ۵.۱ درصد رسیده است.
جمالی با بیان اینکه بیشترین اهداکنندگان در گروه سنی ۳۰ تا ۴۵ سال قرار دارند، گفت: مشارکت جوانان در اهدای خون پایین است، در حالی که آن‌ها سرمایه اصلی ما هستند. باید برای افزایش مشارکت این گروه سنی برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری جدی صورت گیرد.
میانگین ذخایر خونی کشور ۱۰.۵۶ روز است/ گلبول قرمز در ایران ۴۴۰ هزار تومان، دنیا ۲۰۰ دلار
او در ادامه به حادثه انفجار در بندر شهید رجایی بندرعباس اشاره کرد و افزود: در پی این حادثه، شاهد افزایش چشمگیر اهدای خون در بندرعباس بودیم. به‌طور معمول روزانه بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ واحد خون در این شهر اهدا می‌شود، اما در روز حادثه این رقم به ۹۰۰ واحد رسید که عمدتاً توسط نسل Z اهدا شد.
بازگشت پالایشگاه خون به دولت پس از یک دهه
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در ادامه به موضوع پالایشگاه خون اشاره کرد و افزود: تنها پالایشگاه خون کشور که در سال ۱۳۹۲ به بخش خصوصی واگذار شده بود، طی سه تا چهار ماه اخیر مجدداً به دولت بازگشته است. انتظار داریم تولید آن تا پایان امسال آغاز شود.
جمالی گفت: در حال حاضر دو پالایشگاه دیگر نیز در کشور فعال هستند که داروهای آی‌وی‌آی‌جی (IVIG) و آلبومین تولید می‌کنند. اما بخش عمده پلاسمای اهدایی به خارج از کشور ارسال می‌شود تا در آنجا به دارو تبدیل و مجدداً وارد کشور شود. در حالی که کشور باید توان تولید داخلی داروهای مشتق از پلاسما را داشته باشد.
ضرورت نظارت بر جمع‌آوری پلاسما و ممنوعیت فروش آن
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران با اشاره به تاریخچه جمع‌آوری پلاسما گفت: در سال ۱۳۸۵ مجوز جمع‌آوری پلاسما به بخش خصوصی به شرط احداث پالایشگاه داده شد، اما این مجوز در سال ۱۳۹۷ لغو شد. متأسفانه طی سال‌های اخیر نظارت کافی بر عملکرد این بخش وجود نداشته است.
او تأکید کرد: پلاسما موضوعی تخصصی است و اهدای آن باید رایگان باشد. فروش پلاسما، یعنی مراجعه افراد صرفاً به‌خاطر دریافت پول، امری بسیار خطرناک است. این امر می‌تواند کیفیت پلاسما را به دلیل سوءتغذیه و وضعیت سلامت اهداکنندگان فقیر کاهش دهد و خطر آلودگی به ویروس‌ها را افزایش دهد.
جمالی با اشاره به نیاز سالانه کشور گفت: برآوردها نشان می‌دهد سالانه حدود یک‌ونیم میلیون لیتر پلاسما نیاز داریم. این میزان می‌تواند با ۲۰۰ هزار اهداکننده ثابت به‌طور کامل تأمین شود.
وی در ادامه از انحصار قانونی حاکمیت در جمع‌آوری پلاسما خبر داد.
جمالی با اشاره به آخرین مصوبه‌ها در این زمینه تأکید کرد: بر اساس قانون، پلاسما فعلاً در اختیار حاکمیت است و هرگونه فعالیت بخش خصوصی در این حوزه، تخلف محسوب می‌شود.
ذخایر خون نادر در کشور؛ ۳۷۴ واحد
جمالی درباره خون‌های نادر در کشور اظهار کرد: در حال حاضر، ۳۷۴ واحد خون نادر در ذخایر کشور موجود است. هنگامی که فردی برای اهدای خون مراجعه می‌کند، نمونه خون او در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت شناسایی گروه خونی نادر، با پیگیری از نزدیکان درجه‌یک آن فرد، امکان افزایش ذخایر فراهم می‌شود.
وی افزود: اگر وزارت بهداشت برنامه‌ای مدون برای گروه سنی بالای ۱۸ سال اجرا کند، می‌توانیم شناسایی خون‌های نادر را به‌ویژه در مناطق جنوبی کشور افزایش دهیم. این اقدام می‌تواند هم از اهداکنندگان مستقیم و هم از افراد دارای شباهت ژنتیکی به آن‌ها انجام شود.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران همچنین به عملکرد سال گذشته اشاره کرد و گفت: در سال گذشته، حدود ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار نفر به مراکز انتقال خون مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، بیش از ۲ میلیون و ۲۳۰ هزار واحد خون اهدا شده است.
وی با بیان اینکه میزان توزیع خون و فرآورده‌های خونی در سال گذشته بسیار بالا بوده، ادامه داد: تعداد کل واحدهای توزیع‌شده نزدیک به ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار واحد بوده است که نشان‌دهنده افزایش نیاز و مصرف در مراکز درمانی کشور است.
۸۳۰ مراجعه‌کننده برای فرآورده‌های خاص خون
جمالی در پایان با اشاره به آمار مربوط به واحدهای خاص خون، گفت: در سال گذشته، حدود ۸۳۰ نفر برای دریافت فرآورده‌های خاص مانند پلاسما یا گلبول‌های قرمز فشرده به مراکز مراجعه کرده‌اند.
پیشرفت چشمگیر در سلامت خون با راه‌اندازی تست NAT؛ شناسایی موارد پنهان HIV و هپاتیت
جمالی در ادامه نشست خبری خود به مناسبت روز جهانی اهداکنندگان خون، از پیشرفت‌های فنی و تخصصی چشمگیر در حوزه سلامت خون خبر داد و راه‌اندازی سیستم تشخیص مولکولی (تست NAT) را نقطه عطفی در غربالگری خون اعلام کرد.
وی گفت: تا یکی دو سال پیش، تست NAT برای ما یک آرزو بود، اما امروز این تکنولوژی پیشرفته در کشور پیاده‌سازی شده و تحول بزرگی در تضمین سلامت خون ایجاد کرده است. این آزمایش‌ها قادرند ویروس‌هایی مانند HIV و هپاتیت را حتی پیش از شروع علائم و در کمتر از ۱۰ روز پس از ورود ویروس به بدن شناسایی کنند.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران افزود: در سال گذشته، بیش از دو میلیون نمونه خون اهداکنندگان تحت تست NAT قرار گرفتند. نتیجه این غربالگری دقیق، شناسایی ۵ مورد HIV و بیش از ۲۵۰ مورد ابتلا به سایر بیماری‌های ویروسی بود. بدون استفاده از این تست‌ها، احتمال انتقال بیماری به چندین بیمار از طریق فرآورده‌های خونی وجود داشت.
کنترل سخت‌گیرانه سلامت پلاسما؛ تولید داروی آلوده فاجعه‌بار است
جمالی با اشاره به اهمیت سلامت پلاسما به‌عنوان ماده اولیه داروهای مشتق از خون، اظهار داشت: بر خلاف خون کامل که به‌صورت مستقیم تزریق می‌شود، پلاسما پس از فرآوری به دارو تبدیل می‌شود. در صورت آلودگی حتی یک نمونه، کل محموله داروی تولیدی می‌تواند ناسالم و خطرناک باشد. به همین دلیل، کنترل کیفیت و سلامت پلاسما با دقت و حساسیت بسیار بالا انجام می‌شود.
آمبولانس‌های مجهز به سامانه تزریق خون در راه است
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران همچنین از تلاش برای توسعه خدمات اورژانسی ویژه خبر داد و گفت: در حال مذاکره با سازمان اورژانس برای راه‌اندازی آمبولانس‌هایی مجهز به سامانه تزریق خون هستیم. برای شروع این پروژه، منتظر تأیید سازمان غذا و دارو در زمینه استفاده از دستگاه‌های تشخیص قند خون هستیم. در صورت تأیید، آمادگی کامل برای خرید و تجهیز این سیستم‌ها وجود دارد.
او افزود: اجرای چنین طرحی تنها در تعداد معدودی از کشورهای پیشرفته انجام شده، اما با توجه به زیرساخت‌های قوی علمی و بهداشتی در سیستم انتقال خون کشور، این طرح در ایران نیز قابلیت اجرا دارد.
جمالی در پایان با تأکید بر نقش حیاتی پزشکان در تأمین سلامت خون، بیان کرد: سال گذشته، از میان بیش از ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار مراجعه‌کننده برای اهدای خون، حدود ۳۶۰ هزار نفر به‌دلایل پزشکی و تشخیص پزشک، صلاحیت اهدای خون را نداشتند. این غربالگری اولیه تضمین می‌کند که تنها خون‌های سالم وارد چرخه درمانی کشور شوند.
افزایش جراحی‌های زیبایی در اسفند، تهدیدی برای ذخایر خونی
جمالی با اشاره به نوسانات فصلی در میزان اهدای خون در کشور گفت: در دو ماه نخست بهار، مراجعات برای اهدای خون به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و گاه از ظرفیت مراکز انتقال خون فراتر می‌رود. این در حالی است که در ماه رمضان، به‌ویژه اگر با فصل زمستان مقارن شود، مراکز با کاهش شدید مراجعات و تخت‌های خالی مواجه می‌شوند.
وی با اشاره به تجربه حضور میدانی در محلات و نقش دسترسی آسان به مراکز انتقال خون، افزود: نزدیکی محل اهدای خون به محل زندگی، خصوصاً برای بانوان، در افزایش مشارکت آنان بسیار مؤثر است. لازم است الگوی استقرار مراکز بازنگری شود و بر اساس داده‌های ترافیکی و رفت‌وآمد محلی، مراکز جدید راه‌اندازی شوند.
جمالی در ادامه اظهار کرد: اگرچه سامانه نوبت‌دهی برای ساماندهی مراجعات طراحی شده، اما در برخی بازه‌های زمانی، همچنان با ازدحام و کمبود تجهیزات و نیروی انسانی مواجه هستیم. سازمان برنامه وعده داده است مجوز استخدام حداقل هزار نفر نیروی جدید صادر شود که می‌تواند بخشی از این کمبود را جبران کند.
باور عمومی درباره اهدای خون در بهار؛ فاقد مستند علمی
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران درباره افزایش مراجعات در ماه‌های فروردین و اردیبهشت نیز گفت: برخی افراد، این موضوع را به طب سنتی و حجامت مرتبط می‌دانند، اما هیچ مستند علمی یا مطالعه معتبر در این زمینه وجود ندارد. با این حال، آمار سال‌های اخیر نشان می‌دهد همین دو ماه بیشترین میزان مراجعه برای اهدای خون را به خود اختصاص داده‌اند.
جمالی با انتقاد از افزایش شدید جراحی‌های زیبایی در اسفندماه گفت: بسیاری از بیماران و پزشکان ترجیح می‌دهند این عمل‌ها را پیش از تعطیلات نوروز انجام دهند، که این موضوع فشار زیادی بر ذخایر خونی وارد می‌کند. به‌ویژه در موارد استفاده از گروه خونی O منفی، که نادر است، با چالش جدی مواجه می‌شویم.
وی تأکید کرد: تأمین خون برای جراحی‌های غیرضروری در مراکز خصوصی از وظایف ذاتی سازمان نیست. ضروری است معاونت درمان وزارت بهداشت سیاستی مشخص برای اولویت‌بندی درخواست‌ها تدوین کند تا ذخایر حیاتی کشور در شرایط اضطراری تهدید نشوند.
هزینه خون در ایران پایین‌تر از میانگین جهانی
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران با اشاره به موضوع هزینه تأمین خون گفت: دریافت هزینه از بیماران برای خون کامل طبق اساس‌نامه سازمان ممنوع است. تنها آزمایش‌هایی که بر روی گلبول قرمز انجام می‌شود، تعرفه‌گذاری شده و از طریق بیمه پرداخت می‌شود.
او افزود: در حالی‌که قیمت هر واحد گلبول قرمز در کشورهای اروپایی و آمریکا حدود ۲۰۰ دلار است، این عدد در ایران طی سال گذشته تنها ۴۴۰ هزار تومان بوده است. با توجه به هزینه‌های واقعی تولید، بازنگری در نظام قیمت‌گذاری ضروری است تا امکان ارتقاء خدمات فراهم شود.
جمالی با اشاره به رشد ورود گردشگران درمانی به کشور گفت: عمل‌های جراحی در مراکز خصوصی که توسط بیماران خارجی انجام می‌شود نیز مصرف قابل‌توجهی از فرآورده‌های خونی دارند. این موضوع نیازمند نظارت دقیق‌تری از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط است.
