گواهی صرفه جویی و اصلاح قیمت برق صنایع، دو راهکار مدیریت مصرف

خبر حرفه ای-مهدی بهرامی: اصلاح قیمت برق برای صنایع به عنوان یکی از عمده ترین مصرکنندگان انرژی به همراه فعال ترشدن گواهی های صرفه جویی انرژی کمک خواهد کردصنایع نسبت به مدیریت بهینه مصرف جدی تر شده و به این ترتیب و با اصلاح مصرف در این بخش باری اضافه از دوش شبکه برق کشور برداشته شود.

یکی از مهمترین ریشه های ناترازی در تولید و تقاضای برق که پیامدهای آن در سالهای اخیر بیشتر نمایان شده اقتصاد معیوب صنعت برق و شکاف قابل توجه میان درآمدها و هزینه های این صنعت است.

با توجه به اولویت تأمین برق مشترکان خانگی در ایام اوج مصرف بیشترین پیامدهای کمبود برق متوجه صنایع می شود یکی از ریشه های ناترازی مالی صنعت برق نیز نظام تعرفه گذاری ناکارآمد است که باعث تأثیرات منفی بر سرمایه گذاری در توسعه صنعت برق شده و با کند کردن روند افزایش ظرفیت تولید برق منجر به اعمال سیاستهای مدیریت مصرف شده است.

بنابراین یکی از رویکردهایی که برای حل مشکلات صنعت برق مورد توجه قانونگذاران قرار گرفت اصلاح تعرفه برق صنایع انرژی بر در قوانین بودجه سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ و سپس اصلاح تعرفه برق همه صنایع در ماده (۳) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق مصوب سال (۱۴۰۱) بود. طبق این حکم قانونی متوسط بهای برق مصرفی مشترکان صنعتی به جز استخراج رمزارزها) معادل متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی با توجه به بهای سوخت مصرفی نیروگاهها و هزینه انتقال تعیین و دریافت می شود.

تعرفه های برق صنایع بر مبنای این قانون در بهمن ماه سال ۱۴۰۲ ابلاغ و مطابق با آن متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی ۶,۰۰۰ ریال تعیین شد. بسته به گروه بندی صنایع تعرفه های برق صنایع در قالب سه نرخ و با ضرایبی از متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی ابلاغ شد.

در سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ نیز تعرفه های برق صنایع بر اساس شاخصهای مندرج در تبصره ماده (۳) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق بازنگری و اعلام شد این بازنگری با تحولات قابل توجهی همراه بود از جمله می توان به توسعه دامنه گروه بندی صنایع اشاره کرد.

در این دوره ضرایب تعدیل متعددی از نرخ قراردادهای تبدیل انرژی برای هر گروه تعریف شد که حاکی از تلاش سیاست گذار برای اعمال تمایز دقیق تر میان صنایع بر اساس شاخص های مقرر قانونی است.

با این حال شاخص هایی مانند میزان درآمدهای صادراتی شدت مصرف انرژی یا سهم هزینه برق از مجموع هزینه های تولید هر چند اهمیت دارند اما نمی توانند به تنهایی معیار مناسبی برای تعیین تعرفه ها بوده. این شاخص ها نسبی بوده و بدون در نظر گرفتن جایگاه واقعی صنایع در زنجیره ارزش و نقش راهبردی آنها در اقتصاد ممکن است به تصمیم های نادرست منجر شوند.

درآمد حاصل از اصلاح تعرفه برق صنایع در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ به ترتیب بالغ بر ۱۶۳ و ۱۹۸ هزار میلیارد ریال بوده و در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۳۵ هزار میلیارد ریال برآورد شده است. بنابراین یکی از پیامدهای مهم اصلاح تعرفه های برق صنایع افزایش قابل توجه درآمدهای شرکت توانیر نسبت به سالهای قبل از این اصلاح بوده که باعث بهبود اقتصاد صنعت برق و افزایش انگیزه برای سرمایه گذاری در این حوزه شود.

مطابق با بررسی های انجام شده به منظور بهبود نظام تعرفه گذاری برق صنایع موارد زیر پیشنهاد می شود:

ماده (۳) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق بر تعیین تعرفه برق صنایع بر مبنای سه شاخص سهم درآمد محصولات صادراتی صنایع شدت انرژی صنایع مذکور و سهم هزینه برق در قیمت تمام شده محصولات این صنایع تأکید دارد.

با این حال، تعرفه های ابلاغی ارتباط مشخصی با شاخصهای فوق الذکر ندارند از این رو پیشنهاد می شود وزارت صنعت، معدن و تجارت این شاخصها را به طور سالانه محاسبه کرده و در اختیار کارگروه موضوع تبصره ماده (۳) قانون مانع زدایی برای تعیین تعرفه برق صنایع قرار دهد. این کارگروه نیز مبتنی بر وزن دهی این شاخصها، فرمول پیش بینی پذیری برای تعرفه برق صنایع ارائه کند تا تعرفه های مذکور عادلانه تر بوده و تطابق بیشتری با قانون داشته باشند.

صنایع در کشور از نظر اهمیت یکسان نیستند و در تعیین تعرفه برق باید به نقش صنایع در زنجیره های اقتصادی کشور توجه ویژه ای شود. بنابراین ضمن تدوین سیاستهای صنعتی منسجم ضروری است حاکمیت رویکردهای جدیدی را با توجه به نقش صنایع در زنجیره های اقتصادی کشور اتخاذ کند تعرفه های انرژی میتواند یکی از ابزارهای دولت برای جهت دهی به سمت استراتژی توسعه صنعتی مطلوب باشد.

به منظور تقویت رویکرد حمایت از صنایع بر اساس اهمیت راهبردی آنها لازم است میزان اثر گذاری هر صنعت بر زنجیره های تأمین راهبردی و اقتصادی کشور در فرآیند تعیین بهای برق مشترکان صنعتی مدنظر قرار گیرد. از طرفی تعرفه گذاری گاز صنایع نیز باید در تناسب با تعرفه گذاری برق بوده تا مانع از توسعه بی رویه صنایع مصرف کننده نوع خاصی از حامل انرژی شود.

در ماده (۳) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی (ECA) به علاوه هزینه انتقال و بهای سوخت مصرفی نیروگاهها، مبنای محاسبه بهای برق صنایع قرار گرفته است. با توجه به اتمام قراردادهای تبدیل انرژی ظرف چند سال آینده پیشنهاد می شود پس از اتمام قراردادهای تبدیل انرژی تعرفه برق صنایع بر مبنای هزینه تمام شده تبدیل انرژی که به پیشنهاد وزارت نیرو به تصویب کارگروه تبصره ماده (۳) قانون مانع زدایی می رسد، تعیین شود.

با اجرای کامل ماده (۱۰) قانون مانع زدایی از توسعه صنعت برق به دلیل حذف یارانه انرژی در طول زنجیره تولید انتقال و توزیع قیمت برق صنایع به قیمتهای غیر یارانه ای نزدیک می شود.

با هدف بهبود اقتصاد صنعت برق به صورت پایدار از طریق تقویت بازارهای غیر متمرکز برق، پیشنهاد می شود برق مورد نیاز صنایع از طریق بازارهای غیر متمرکز قراردادهای دوجانبه و بورس انرژی تأمین شده و باز توزیع یارانه در پایان زنجیره بر اساس شاخصهای تعیین شده در تبصره ماده (۳) قانون مانع زدایی انجام شود.

اگر چه راهکارهای قیمتی در بهینه کردن مصرف انرژی حائز اهمیت هستند اما توجه به ابزارهای غیر قیمتی نیز در این زمینه ضروری است. از جمله این ابزارها می توان به گواهی صرفه جویی انرژی اشاره کرد در صورت راه اندازی بازار گواهی های صرفه جویی انرژی صنایع مختلف می توانند از عواید این صرفه جویی بهره مند شوند که این امر به خودی خود مشوق مهمی برای صرفه جویی در مصرف انرژی خواهد بود.

پیشنهاد می شود به منظور تسریع در شکل گیری این بازار نظارت بر تأمین منابع حساب بهینه سازی مصرف انرژی و تأسیس سازمان بهینه سازی و مدیریت راهبردی انرژی موضوع بند «الف» ماده (۴۶) برنامه هفتم پیشرفت در اولویت قرار گیرد.